Browsed by
Category: Film

‘Gervaise’, een fascinerend sociaal drama

‘Gervaise’, een fascinerend sociaal drama

Gervaise -                                      Maria Schell als ‘Gervaise’ in de film ‘Gervaise’ van René Clément uit 1956

(BOS) – Streamingsdienst Netflix verrast ons af en toe op bijzondere oude films. Zoals sinds kort ‘Gervaise’ van René Clément uit 1956, een Frans sociaal drama in zwart-wit met een prachtige rol van Maria Schell als Gervaise Macquet . Gervaise is de verfilming van de roman L’Assommoir (1878) van de meester van het Naturalisme, Émile Zola (1840-1902). Gervaise is een jonge Parijse wasvrouw, moeder van twee kinderen die verlaten wordt door haar minnaar, vader van de kinderen en vrouwenverslinder, en dan trouwt met de goedaardige Henri Coupeau, een dakdekker die echter op een kwade dag van het dak valt. Gervaise moet alleen de kost verdienen, Henri zakt weg in alcoholisme. Ingewikkeld wordt het als Lantier na lange tijd terugkeert en Henri en hij bevriend raken. Lantier komt zelfs in de kost, zodat Gervaise met twee mannen in een krappe behuizing zit. Ze heeft geen verweer tegen Lantier’s opdringerigheid. De enige man die echt goed voor haar is, de arbeider Goujet, moet vanwege deelname aan een staking naar de gevangenis. Zola stapelde de ellende stevig op.
Gervaise is ondanks dat geen ouderwetse draak geworden, geen melodrama, maar een overrompelende film, zo heel anders dan de wat trage drama’s in knusse interieurs met teveel dialogen die, met uitzondering van het ‘policier’-genre, de filmdrama’s van die tijd kenmerken. De nouvelle vague, die een paar jaar later haar intrede zou doen, maakte voorgoed een eind aan de ‘cinéma de papa’. Gervaise ontkomt daar nog net aan en is als film zelfs van een tijdloze dynamiek.
Het is indrukwekkend om te zien hoe Clément en zijn crew een Parijs uit Zola’s tijd hebben weten te reconstrueren. Je denkt voortdurend dat alles ter plekke in oude Parijse buurten is gedraaid en toch is heel veel decor, uiteraard zonder enige hulp van digitale middelen. Gervaise is verrassend en overtuigend, door het volkomen natuurlijke spel van iedereen, de niet gekunsteld aandoende scènes. Drie scènes springen er uit en schragen het naturalisme van de film. Dat is de ongelooflijk dynamische vechtscène van Gervaise en een rivale in de wasserij, het opgewonden bezoek van de hele buurt aan een tentoonstelling in het Louvre en het tumultueuze diner met een gebraden gans in de wasserij die Gervaise van geleend geld kon openen.
Zola wilde met zijn roman aantonen dat het alcoholmisbruik in zijn tijd voor de grootste ellende zorgde onder een bevolking die zwaar onder armoede en honger leed. Het verhaal loopt ook somber af. Maar ondanks de sociale ellende is de toon van de film opgewekt, vol goede moed en hoop, zonder valse goede afloop. Het natuurlijke spel, de dramatische plotwendingen en de realistische entourage van het leven tijdens het Tweede Keizerrijk, maken van Gervaise een zeldzaam juweel van de Franse cinéma van de jaren ’50, van een cineast die we eigenlijk niet zouden moeten vergeten.

Het vileine spel van de macht

Het vileine spel van de macht

the favourite Emma Stone
Emma Stone als favoriete Abigail leert op eenden te jagen in de film ‘The Favourite’ van Yorgos Lathimos.

(BOS) ‘The Favourite’ van de Griekse filmmaker Yorgos Lanthimos uit 2018 is een geweldige vrouwenfilm. Drie spectaculaire vrouwenrollen domineren deze vrije interpretatie van de geschiedenis van Queen Anne van Great-Brittain (1665-1714) en haar favoriete Sarah Churchill, hertogin van Marlborough die, vanwege de zwakke gezondheid van de koningin, allerlei regeringstaken moest overnemen en daarmee macht verwierf. Onaantastbaar is de positie van Sarah (Rachel Weisz), tot het moment dat het dienstmeisje Abigail (Emma Stone) verschijnt en zich slim en vilein weet te manoeuveren tussen Sarah en de labiele koningin (een fantastische rol van Olivia Colman). De twee favorietes bestrijden elkaar tot op het bot en in bed toe. In dat vileine spel zijn de drie volledig aan elkaar gewaagd, zowel in het script als in werkelijkheid als actrices.
In dat machtsspel spelen seksuele relaties een doorslaggevende rol, wat ook in historische zin zo is geweest, gezien hun deels bewaarde briefwisseling. Ook in dat opzicht beconcurreren beide favorietes elkaar door Anne steeds weer op hun hand te krijgen door haar met enige regelmaat seksueel te bevredigen. Waarmee Sarah Anne probeert de chanteren.
En dan is er nog de verrassende manier waarop de film in elkaar is gezet, de consequente uitwerking in tempo en standpunten (vaak opvallend laag), de beeldhoeken, de geraffineerde belichting, de effectieve gebruik van close ups, de originele constructie, het gebruik van een groothoeklens, de kostuums, inclusief de eendenraces en de 17 konijnen die de slaapkamer van de koningin bevolken. Hoe een tamelijk dun verhaal zo prachtig kan worden uitgebouwd.

Het historische decor van Hatfield House in Hertfordshire uit de Tudor-tijd en de Tudor-keukens van Hampton Court Palace bij Londen vormt een sfeerbepalende achtergrond. Wie het idee krijgt dat The Favourite als historische kostuumfilm in de dialogen onhistorisch grof en eigentijds lijkt te zijn, zou de dagboeken van Samuel Pepys (1633-1703) moeten lezen. Hij was thuis aan het hof en beschreef tussen 1660 en 1690 hoe men aan het hof van Charles II, de oom van Queen Anne, met elkaar omging, de verbazende openhartigheid over seksualiteit en lichamelijke functies zowel bij hemzelf als bij de machthebbers.
En dan de muziekscore van de film, van verrukkelijke barokmuziek tot Schubert (voor de meer gevoelige scènes) en vooral de geluiden van muziekinstrumenten die de verschillende hoofdstukken sfeer en betekenis verlenen. The Favorite is een opmerkelijke, vooral grappige en enerverende filmervaring. Een lekker anarchistische weergave van het ogenschijnlijk stijve Britse hofleven in de 17de eeuw.
De twee uur die de film duurt, vliegen voorbij.

Een ongewone liefdesgeschiedenis

Een ongewone liefdesgeschiedenis

on body and soul
(HONDERS) Bij Filmhuis het Forum naar de Hongaarse film ‘On body and Soul’ van Ildikó Enyedi geweest! Het was maar goed dat ik er geen voorfilm van gezien had, anders was ik vast niet gegaan. Het speelde zich namelijk af in een slachthuis. Dit slachthuis staat voor de filmmaker als een spiegel van de westerse maatschappij.  Het was echt nodig m’n ogen zo nu en dan te sluiten. De beelden van de koeien, hun prachtige koppen, de blik in hun ogen, niet alleen vlak voor ze geslacht worden, maar ook tijdens de lunchpauze als ze rustig wachten op het moment dat ze gedood zullen worden. De bloederige details laten zien dat het levende wezens zijn die hier geslacht worden.
Maar wat een wonderschone film verder. In de openingsscène zoeken twee herten in een besneeuwd woud naar schaarse groene blaadjes en benaderen elkaar voorzichtig en teder.
Directeur van het slachthuis is Endre. Hij is halfzijdig verlamd, kan wel lopen maar één arm niet gebruiken.
Hij komt tot de ontdekking dat er een nieuwe medewerker is die in het slachthuis als kwaliteitscontroleur is aangesteld. Hij ziet haar vanuit het venster van zijn werkkamer waar een groot deel van de film zich verder afspeelt. Ze maakt een verloren en verlegen indruk en hij wil haar op haar gemak stellen. Hij is een integere, sympathieke en authentieke man met een rustige, prachtige manier van kijken en bijzondere ogen. Je kijkt met hem mee en je ziet hoe schuw Maria is. Ze beweegt zich als een plank, heeft geen talent voor sociaal verkeer en heeft een onfeilbaar geheugen. Dan komen ze er door toeval achter dat ze beide dezelfde droom hebben gehad. De openingsbeelden van de film… zij waren de herten die regelmatig in de film en in hun dromen terugkeren. Ze zijn met elkaar verbonden. Maar kunnen ze elkaar in het echt ook bereiken? Juist op het moment dat dat niet zo lijkt te zijn zie je het mannetjeshert door het woud rennen. Je rent mee… hoe is dit in godsnaam gefilmd? Hij zoekt haar. Via de herten krijg je zicht op de emotionele binnenwereld van Endre en Maria. En je weet het zeker… ze vinden elkaar. Ze horen bijelkaar.

The Square

The Square

TheSquare_FP2
The Square

(HONDERS) – Christian (Claes Bang) is curator bij een museum voor Moderne Kunst in Zweden. Hij organiseert een tentoonstelling van een vrouwelijke socioloog en kunstenaar Lola Arias en staat helemaal achter het idee van deze tentoonstelling. Het gaat om een vierkant (The Square) waarbinnen je je veilig kunt voelen, hulp mag vragen voor iets waar je mee zit, waar je elkaar zorg verleent, op welk vlak dan ook.
Voordat de tentoonstelling geopend zal worden komen de geldschieters en Museumvrienden naar het Museum waar ze uitleg van Christian krijgen over The Square.  Dat ze meer belangstelling hebben voor het diner wordt duidelijk als de kok het menu wil toelichten en iedereen al wegstormt. Genant.
Lijnen die door de film heenlopen zijn een gebeurtenis waar Christian een man te hulp schiet die op zijn beurt een vrouw beschermt die in paniek is en zegt dat ze achtervolgd wordt.  Naderhand blijkt dat hij zijn portefeuille en zijn mobile telefoon mist. Verder wordt hij geïnterviewd door een aantrekkelijke Amerikaanse journaliste (Elisabeth Moss) die zo nu en dan zijn pad kruist en bij wie hij tegen wil en dank in bed beland. Met een hilarische vrijscene als gevolg.
Naarmate de film vordert loopt de spanning op. Het is een ongemakkelijke toestand. Hij is in de greep van het feit dat hij is bestolen van zijn portefeuille en Iphone en verliest de grip op zijn werkzaamheden. Hij vergeet afspraken, zelfs om zijn dochters op te halen. Hij mist een belangrijke bespreking waarin twee snelle reclamejongens een filmpje voorstellen om  veel aandacht op internet te generen voor de komende tentoonstelling. Het wordt inderdaad heel vaak bekeken, maar het valt bij iedereen helemaal verkeerd.
Eigenlijk gaat er erg veel mis in deze film. Bij veel dingen die gebeuren denk je, wat zou ik doen? Om te ontdekken dat de hoofdpersoon systematisch andere beslissingen neemt dan jij zou nemen. Daardoor voelt de film ongemakkelijk aan. Er heerst  een voortdurende dreiging waardoor je denkt wat zal ik blij zijn als de film straks afgelopen is.  Het chique diner wordt ruw verstoord door een man (Terry Notary) die een aap imiteert. Dat doet hij met zoveel overgave, dat hij erin doorslaat. Help! roept een vrouw zachtjes…maar niemand schiet haar te hulp, iedereen is verstijfd van schrik. Waar is het vierkant, wil je roepen… kunnen we elkaar dan alleen maar helpen binnen de grenzen van The Square?

The Square is een Zweeds-Duits-Frans-Deense film uit 2017, geschreven en geregisseerd door Ruben Östlund. De film ging op 20 mei in première op het filmfestival van Cannes in de competitie en won de Gouden Palm.

Te zien in Het Groninger Forum vanaf 9 november

De tweeling in ons zelf

De tweeling in ons zelf

LAmant_Double-2
Marine Vacth als Chloë en Jeremy Renier (psychiater Paul en psychoanalyticus Louis) in ‘L’amant double’ van Francois Ozon.

(BOS) De Franse cineast Francois Ozon (Parijs, 1967) is een groot liefhebber van de macabere, psychologische thrillers van David Cronenberg. Daarom is het niet vreemd dat zijn film ‘L’amant double’ die begin dit jaar tijdens het Filmfestival Cannes in première ging veel overeenkomsten vertoond met Cronenbergs ‘Dead Ringers’ uit 1989. Daarin gaat het om een vrouw die niet weet dat haar gynaecoloog met wie zij een relatie krijgt een duistere tweelingbroer heeft die ook gynaecoloog is. Daarover gaat L’amant double, alleen is de tweelingbroer respectievelijk een psychotherapeut en een psychoanalyticus.

Het is een beetje jammer dat de focus van pers en publiek op Ozon’s nieuwste film zo sterk op de veelbesproken scène aan het begin is komen te liggen, waarin de camera close up het verwijderen van een speculum uit de vaginale schede laat zien, waarna de vagina zelf onmiddellijk overvloeit in het betraande oog van de hoofdrolspeelser, Marine Vacth als de jonge vrouw Chloë. Daardoor is nadruk op de sensatie van dit nooit eerder in een film vertoonde shot komen te liggen en niet op de symbolische betekenis ervan. Het is juist een prachtige, poëtische beeldsequentie die later herhaald wordt in een shot van een wenteltrap en in een beeld van de keelholte, en onmiddellijk het talent van Francois Ozon onthult.

Chloë laat zich onderzoeken omdat ze vage buikklachten heeft, die vermoedelijk psychosomatisch zijn. Daarom gaat ze naar een psychiater (Jeremy Renier) een belandt dan in een labyrint van spiegels en spiegelingen. De buik en seksualiteit spelen niet alleen een belangrijke rol in de film, maar ook in de klassieke psychoanalyse. Het speculum aan het begin betekent bijvoorbeeld ‘spiegel’ en dat is meteen de kern van de film, evenals het spiegelen binnen een therapeutische relatie die al spoedig overgaat in een fysieke. Ook de spiegels in de wachtkamer van de psychoanalyticus, de ramen en ruiten die Chloë maar ook Paul, haar therapeut, verdubbelen of verveelvoudigen. Elk voorwerp komt wel twee keer in een scène voor, de psychoanalyticus heeft twee ‘divans’ in zijn behandelkamer. Als Chloë als suppoost in een museum werkt, zien we steeds ter weerszijde van haar een vrijwel identiek kunstwerk. Kortom, Ozon deed er alles aan om tot in de finesses het spiegelthema door te voeren. Dat zorgt er voor dat de film na ongeveer de helft inzakt. Veel is een herhaling van wat eerder getoond werd, iets dat in de film van Cronenberg ook negatief uitpakte.

L’amant double is voor een deel een briljante film, een mix van horrorfilm en erotische psychothriller met prachtige beeldritmes en herhalingen. De scènes zijn evenals de hoofdrolspeelster prachtig, maar tegelijkertijd clean en afstandelijk. Marine Vacth ziet er, anders dan in haar rol van zich prostituerende tiener in ‘Jeune et Jolie’ van Ozon uit 2013, uit als een fotomodel, niet als een echt warme, hartstochtelijke vrouw, ondanks dat ze zich in een expliciet gefilmde sadomasochistische relatie stort met haar analyticus.
Een film propvol Freudiaanse symboliek, is overal opgemerkt. Wat niet helemaal klopt. Het is juist de Franse versie van de invloedrijke psychoanalyticus Jacques Lacan (1901-1981), die het begrip ‘spiegelstadium’ invoerde, die Ozon in zijn film verwerkte, de rol van de spiegel en spiegeling in onze vroegste jeugd voor het vormen van onze identiteit.
Dat Ozon dat gegeven in zijn film op den duur zo uitvergroot dat alles over de top raakt, kun je als een interessant experiment beschouwen. Maar wanneer tegen het einde ieder personage zijn eigen tweeling blijkt te zijn en gevangen zit in een web van spiegelingen, is de spanning weggeëbd en het thema te ongeloofwaardig geworden.

Aardig bij dit gespleten tweelingmotief is natuurlijk dat de Engelse schrijver Robert L. Stevenson al in 1886 het spiegelthema in verband met onze identiteit uitwerkte in zijn beroemde horrorroman ‘Strange Case of Dr Jekyll and Mr.Hyde.’ Dat gaat over een fatsoenlijke arts-onderzoeker en zijn spiegelpersonage, een primitieve, gewelddadige en monsterachtige versie van hemzelf. Het blijft intrigeren, het verschijnsel tweeling, evenals de vraag wie wij zijn en het merkwaardige vermoeden of verlangen van veel mensen dat er rudimentair een tweeling in hen huist.

(Eric Bos was in de jaren ’80 en ’90 lid van de KNF, de Kring van Nederlandse Filmjournalisten)

 

Op de huid

Op de huid

Une vie
Judith Chemla als Jeanne en Swann Arlaud als Julien in ‘Une vie’ van Stéphane Brizé. copyright: allocine.fr

(BOS) Het meest opvallend aan de film ‘Une vie’ van Stéphane Brizé is het beeldformaat. Dat is bijna vierkant, zoals we dat kennen uit de periode van de stomme film waar geen hedendaags bioscoopdoek meer op ingesteld is. Dat bleek ook tijdens de vertoning in ‘Images’ in Groningen, waar het zwarte kader links en rechts noodgedwongen ontbrak zodat het beeld niet mooi scherp was begrensd. Gelukkig had Brizé de bedoeling om ons als kijkers zo dicht mogelijk op de huid van de scène en de personages te drukken. Zozeer zelfs dat je als het ware wordt opgenomen in de intimiteit tussen de personages, bij het kussen, het vrijen, het ruzie maken. Waardoor bijvoorbeeld de verbale agressie van Julien, de echtgenoot van Jeanne, tegen zijn vrouw ook bij ons hard aankomt. Alsof niet alleen Jeanne maar ook wij midden in een storm van onbeheersbare woede terecht zijn gekomen. Zoals we ook bijna de huid van Julien en Jeanne voelen, zo close beweegt de camera zich langs hun gezichten als Jeanne door Julien in een uitgesponnen scène wordt ‘genomen’. We zien en ervaren de angst en onzekerheid van Jeanne of ze dit wel fijn moet vinden of dat het een fysieke inbreuk op haar onervaren persoon is.

‘Une vie’ is een filmadaptatie van de roman ‘Une vie ou l’humble vérité’ (Een leven of een schamele waarheid) uit 1883 van de Franse schrijver Guy de Maupassant wiens oeuvre, los van een hoeveelheid scabreuze verhalen, uit naturalistische romans over vrouwenlevens bestaat. ‘Une vie’ beschrijft dertig jaar van het leven van Jeanne (Judith Chemla) en speelt zich af aan de Normandische kust waar de natuur een grote rol speelt, wat in de film sfeervol wordt uitgebeeld in lange shots van de zee waar Jeanne urenlang naar kan zitten kijken.

Jeanne is een wat kinderlijke, naïeve vrouw, deels grootgebracht in een klooster. Ze heeft als koppig persoon geduldige, meegaande ouders. Julien (Swann Arlaud) is een onbetrouwbare losbol, uit op de familiebezittingen van Jeanne. Hij bezwangert dienstmeisje Rosalie al voordat hij met Jeanne feitelijk getrouwd is en blijft Jeanne bedriegen. Van liefde voor haar is al gauw weinig sprake.
Rosalie is met Jeanne opgegroeid, ze zijn beide even oud en beschouwen elkaar bijna als vriendinnen. Dat Rosalie een dochtertje van Julien krijgt – Jeanne zal niet veel later van een zoontje bevallen – is dan ook een grote schok. Ook voor de familie, ook voor de kerk die een grote rol speelt in hun levens. De waarheid waar het in de oorspronkelijke titel om gaat, heeft in de ogen van de fanatieke priester bijna Oud-Testamentische proporties, maar blijkt slechts de schamele waarheid van het menselijk onvermogen te zijn. Als Julien ook nog met de vrouw van een bevriende familie in bed duikt, staat de waarheid zo hoog in het vaandel van de priester dat hij Jeanne min of meer dwingt om de bedrogen echtgenoot van het overspel op de hoogte te stellen. Het niet vertellen van de waarheid is immers een verraad aan God, de grootste zonde.
Wat Jeanne vreest, gebeurt. Het verandert haar leven volledig. Als de ouders zijn gestorven, keert Rosalie jaren later terug naar het landgoed waar Jeanne alleen en berooid woont.

‘La vie’ is een tamelijk larmoyante, typisch katholieke geschiedenis over onschuld, schuld en kleinmenselijke bekrompenheid die kenmerkend is voor de 19de-eeuwse romancultuur. In 1957 vond al een mooie, klassieke verfilming plaats door de Franse cineast Alexandre Astruc met Maria Schell in de rol van Jeanne. Stéphane Brizé stond echter een heel andere aanpak voor ogen. Hij dwingt ons met zijn benauwde beeldkader intieme getuigen te zijn, zodat de opgeslotenheid van Jeanne voelbaar wordt. Alsof wij toeschouwers zelf Jeanne zijn.
Door de trage verteltrant, de lang uitgesponnen scènes, de stiltes die er vallen, word je als het ware opgenomen in een ander tijdsverloop, een andere manier van voelen en denken, al is alles tegelijkertijd heel vertrouwd omdat verlangen, verlies, hoop en teleurstelling van alle tijden zijn. De flashbacks van Jeanne zijn herinneringen aan gelukkiger tijden en helpen haar het leven te overleven. Ze vloeien als het ware uit de actuele gebeurtenissen tevoorschijn. Soms zijn ze geluidloos om te benadrukken dat het inderdaad herinneringen aan gelukkige momenten zijn, die als tegenwicht dienen voor het ongelukkige leven van Jeanne.
Deze mooie, heel zorgvuldig opgebouwde en poëtische manier van vertellen door middel van beelden is een van de grootste kwaliteiten van ‘Une vie’.

 

De weg naar de vrijheid

De weg naar de vrijheid

Visualia 1156 Lady MacBethFlorence Pugh als Katherine in ‘Lady Macbeth’ van William Oldroy.
Copyright: independent.co.uk

(BOS)Een grimmige ‘Lady Chatterley’s Lover’, zo zou je de roman ‘Lady Macbeth uit Mtsensk’ uit 1865 van de Russische schrijver Nikolaj Leskov kunnen noemen. Lady Chatterley van D.H.Lawrence (1928) werd gezien als een pornografische versie van ‘Madame Bovary’ van Gustave Flaubert en meteen verboden. Alledrie gaan ze over een vrouw die opgesloten zit in haar huwelijk en de zeden en gewoonten van haar tijd. Ze zoekt de vrijheid in een wilde affaire met een andere man. Als je de drie romans met elkaar vergelijkt, blijkt dat in Lady Macbeth uit Mtsensk de vrouwelijke hoofdpersoon een stuk krachtiger en opstandiger is uitgewerkt. Dat ze niet alleen veel explicieter voor haar seksuele behoeftes opkomt, maar ook meedogenlozer is in de wraak op degene die haar haar vrijheid ontnam. Als een Shakespeariaanse Lady Macbeth deinst ze zelfs niet terug voor moord.
De film ‘Lady Macbeth’ van William Oldroy sleurt ons zomaar de negentiende eeuw binnen, een tijd die zo dicht bij de onze ligt, maar zo anders was. Zoals mannen en vrouwen met elkaar omgingen. Ingesnoerde vrouwenlevens. Onbestorven weduwes.

De interieurs in de film doen denken aan die van de Deense schilder Vilhelm Hammershoi (1864-1916). Daarin is steevast een vrouw aanwezig, vaak van achteren bezien. We kijken naar haar zoals ze onderdeel is van het interieur, voor een kast, bij een tafel, achter een deuropening, of door een raam naar buiten staart. Ze kan de vrouw des huizes zijn, maar ook zomaar een dienstmeisje. Zonder betekenis. Zoals in ‘Lady Macbeth’ het dienstmeisje geen zelfbeschikkingsrecht heeft, zomaar een prooi van mannenhanden is, of van de grillen van mevrouw. Dat zien we in een confronterende stalscène hoe mannen dat dienstmeisje te grazen nemen. Waarbij ze nauwelijks verschil blijken te maken tussen het dienstmeisje en de vrouw des huizes. Omdat ook mevrouw een vrouw is. Je begrijpt niet dat Katherine (Florence Pugh) zich dat laat welgevallen. Sterker nog, dat deze ervaring juist haar verlangen wekt waardoor ze de knecht die haar lastig viel in haar slaapkamer binnenlaat.

Daar gaat het om in de novelle ‘Lady Macbeth uit Mtsensk’, om het verlangen begeerd te worden. Omdat dat verlangen niet wordt vervuld in het leven met haar welgestelde maar wrede echtgenoot. Opgesloten als ze wordt binnen de muren van het landhuis. En dan zo’n bronstige knecht waar de hitte van afstraalt. In haar seksuele drift wordt ze hem zelfs de baas. Haar lichaam is de enige sleutel naar de vrijheid.
Het verhaal sprak zo tot de verbeelding dat er toneelstukken en drie films van werden gemaakt, zelfs een complete opera van Dmitri Shostakovich. Snijdende, emotionele muziek, met meeslepende aria’s. De opera werd in 1936 door de Stalindictatuur verboden. Voor repressieve regimes is seksualiteit nu eenmaal het synoniem van anarchie. De opera volgt onverbloemd de roman. De seksscènes zijn in het theater zelfs explicieter dan in de film. Alles draait om het vleesgeworden verlangen naar aandacht en opwinding van de hoofdpersoon. Om haar honger naar het leven, haar drang om te overleven.

Operaregisseur William Oldroy heeft opvallend genoeg geen muziek in zijn film gestopt. De mise-enscène is sober, zoals we dat bij Hammershoi terugzien. Oldroy moet die schilderijen in gedachten hebben gehad. Een prachtig uitgangpunt, waar het leven teruggevallen is in een tijdloze stilte. Het enige geluid in de film is zo nu en dan een duistere grondtoon, waarbij een glimp van het landschap rondom wordt getoond. In zo’n uitgestorven wereld onder donkere wolkenluchten, is geen leven mogelijk. Je weet daardoor: het gaat mis. Maar je weet nog niet wanneer en met wie.

Krakende vloeren en klopgeesten

Krakende vloeren en klopgeesten

personal-shopper - kristen-stewart-
Maureen (Kristen Stewart) houdt de wacht in het oude huis in ‘Personal Shopper’ van Olivier Assayas.

(BOS) Gisteravond ‘Personal Shopper’ van Olivier Assayas, met Kirsten Stewart in de hoofdrol, gezien in Filmmuseum Eye in Amsterdam.
Kristen Stewart als Maureen draagt deze film vrijwel in haar eentje. Zij is de personal shopper van een gevoelloos supermodel en draagt de verantwoording voor het inslaan en aanslepen van steeds nieuwe kleding en accessoires. Haar broer is overleden, ze lijdt een eenzaam bestaan

We leren haar niet echt kennen, los van wat ‘weetjes’, zoals ze zich zelf, evenals haar overleden broer, als een medium beschouwt en dat ze de afspraak met hem heeft dat hij zich kenbaar zou maken vanuit het hiernamaals. Dat lijkt ook te gebeuren. Op dat punt is Personal Shopper wordt onvervalste horrorfilm met alle clichés die we daarvan kennen. De hoofdpersoon doet wat wij nooit zouden doen, namelijk in een stikdonker, verlaten oud huis bivakkeren met krakende vloeren en klopgeesten. Kan dat, een verhaal over rouwverwerking, zoals Assayas beweert, in de vorm van een horrorfilm? Natuurlijk, er zijn genoeg horrorfilms die in wezen rouw en schuldgevoelens symboliseren. Maar in Personal Shopper blijft de hoofdpersoon afstandelijk en in zichzelf opgesloten en kunnen we ons maar moeizaam identificeren met haar mentale situatie. Wie gaat er nu met droge ogen bivakkeren in een stikdonker oud huis met krakende vloeren en klopgeesten?

Een’ sexy spookfilm’, zo wordt ‘Personal Shopper’ van Olivier Assayas in verschillende recensies genoemd. Er komen inderdaad ‘echte’ spoken in voor, van het ectoplasma-soort dat sinds de hilarische Ghostbuster-films niet meer uit de Amerikaanse horrorfilmindustrie weg te denken is. Sexy, omdat de hoofdrolspeler een mooie, jonge vrouw is. Het gaat ook uitgebreid over vrouwenkleding, om het aan en uitkleden, in de kleding van een ander kruipen en om nadrukkelijke naaktscènes die eigenlijk geen functie hebben.

Je zou niet zeggen dat deze film is gemaakt door Olivier Assayas (61) die in 2014 de schitterende ‘Clouds of Sills Maria’ draaide, met Juliette Binoche, Chloë Grace Moretz en eveneens Kristen Stewart in de hoofdrollen. Assayas is een meester in het voelbaar maken van wat niet expliciet te zien is, onderhuidse gevoelens tussen mensen, de spanningen in de relatie tussen de drie filmpersonages. Wat in Clouds of Sills Maria voelbaar wordt gemaakt, de jaloezie, idolatrie en angst voor het ouder worden, in wisselwerking met de natuur, zoiets ontbreekt in Personal Shopper geheel. De eindeloos herhaalde shots van Maureen op een scooter door Parijs, de langdurige close ups van haar IPhone waarop ze gestalkt en bedreigd wordt door een onbekende die overal tegelijk aanwezig lijkt te zijn, het gaat irriteren omdat ze in filmisch opzicht geen verbinding lijken te vormen met het echte verhaal. Bovendien zijn zulke shots foeilelijk.

In de slotscène maakt Asayas duidelijk waar het hem nu eigenlijk om ging. Zijn film gaat over eenzaamheid. Maar moeten de horrorscènes de gevoelsleegte van Personal Shopper film maskeren? Het is mooi om bijna twee uur naar Kristen Stewart te kijken, dat vond Assayas kennelijk ook. Maar ze heeft een betere film verdiend.

Verschrikkelijk om te zien

Verschrikkelijk om te zien

brimstone-venice-3
De duivelse dominee (Guy Pearce) houdt zijn donderpreek voor zijn gemeente in ‘Brimstone’ van Martin Koolhoven.

(BOS) De film ‘Brimstone’ van Martin Koolhoven is precies wat de titel betekent: een purgeermiddel. Purgeermiddelen werden in vroeger tijden toegediend als straf en als correctiemaatregel met braken en diarree tot gevolg. Op deze manier kon het lichaam gezuiverd worden van zonde en andere ongerechtigheden.
Brimstone speelt zich af in zo’n tijd, eind negentiende eeuw in Amerika, het Wilde Westen, waar gelukszoekers en geloofsijverigen uit Europa hun nederzettingen oprichtten. We hebben het in de bioscoop kunnen zien, in het mateloos populaire genre Western waarin mensenlevens niet telden.

Brimstone is zo’n western, maar dat niet alleen. Ook in deze film komen we gewelddadige cowboys, onbetrouwbare sheriffs, louche dominees en mooie vrouwen tegen om wie in saloons en bordelen gevochten werd. In Brimstone zijn het niet de corrupte rangers en pistoolhelden die de belangrijkste rollen vullen, zoals in de gelijknamige western Brimstone van Joseph Kane uit 1949, maar vrouwen. Zoals Liz (Dakota Fanning) , een jonge vrouw die in het verleden haar tong kwijtraakte. Met haar man, dochter en stiefzoon bewoont ze in vrede een boerderij in een kleine nederzetting. Totdat een nieuwe, duivelse dominee (Guy Pearce) en zijn vrouw (Carice van Houten) arriveren en hij in het naburige kerkje zijn donderpreken houdt.

In de klassieke western wint Goed het aan het eind altijd van het Kwaad. Aan zo’n simpel verhaal had Martin van Koolhoven niet genoeg. Hij maakte van zijn western tevens een horrorfilm en gaf te kennen dat het hem zelfs daar niet om ging, maar om een feministisch georiënteerde vrouwenfilm. De vrouwen zijn de heldinnen in zijn verhaal.
Maar niet zomaar. We zijn er namelijk twee-en-een-half uur getuige van hoe mannen vrouwen behandelen en hoe er over en weer wraak wordt genomen. Angst is de hoofdrolspeler in Brimstone. Elke tien minuten van de film wordt er iemand opgehangen, verbrand, doodgeschoten (zo expliciet mogelijk), gemuilkorfd, tong uitgesneden, geslagen (zo hard mogelijk) en met de zweep bewerkt (zo bloedig mogelijk), ook de dertien-jarige dochter van Liz (Emilia Jones) die bovendien gedwongen wordt getuige te zijn van een brute verkrachting in het bordeel. De dominee richt vervolgens een verlekkerd oog op deze jonge spruit.
Kennelijk heeft Martin Koolhoven uitgebreide studie gedaan van alle sadistische wreedheden in het Wilde Westen. En maakte er vervolgens veel werk van om dat de filmkijker in te wrijven. Halverwege de film verlang je er naar dat deze hel van verschrikking en lijden achter de rug is. Mij overkwam het dat ik tijdens het kijken boos werd. Deze orgie van geweld, er zullen ongetwijfeld liefhebbers van zijn, maar je verwacht iets anders van een film.

Slaan alle verschenen jubelende recensies dan nergens op? Filmisch gezien valt er veel te beleven aan Brimstone. De mise-en-scène is schitterend, er wordt goed in geacteerd, al is het zoals het een western en een horrorfilm betaamt, een oppervlakkig spektakel. Bijna niemand van de personages krijgt enig reliëf, psychologisch profiel. Maar zo’n scène van een koetsje waarin Liz, haar stiefzoon en dochtertje op de vlucht, van grote hoogte gezien, door een besneeuwd dal rijden en dan vervolgens een wolk binnenrijden waardoor ze in een winters woud verdwijnen is bloed- en bloedmooi. Een meesterwerk waardig. Maar een meesterwerk is het niet. Niet inhoudelijk. Een feministische film dan? De weinige vrouwen die deze orgie overleven hebben zwaar moeten boeten voor hun verzet tegen de overdreven mannelijke vernietigingsdrang. Het kostte hun schoonheid, hun leven, hun lichaam en uiteindelijk gaat ook Brimstone eraan ten onder.

 

 

Boer Dijkhuis – Film & Erepenning

Boer Dijkhuis – Film & Erepenning

Uitzicht OOK - k
Uitzicht Onderneming Op Kunstgebied, Skagerrak 22-1

(HONDERS) Ingeklemd tussen de bedrijven op industrieterrein Euvelgunne en bedrijventerrein Eemspoort, waar ook onze Onderneming Op Kunstgebied gehuisvest is, houdt boer Thies Dijkhuis nog elf koeien op zijn kleine stukje land. Dankzij hem kijken wij van ons pand uit over de weilanden. Bijzonder, want hij had net als veel collega-boeren uit het voormalige gehucht Euvelgunne kunnen vertrekken. In plaats daarvan besloot hij om samen met zijn broer Teun de strijd aan te gaan tegen de oprukkende stad. Hij wilde zijn land, dat aan de boorden van de historische rivier De Hunze ligt, in de oorspronkelijke staat behouden. Vooruitgang is onvermijdelijk maar Dijkhuis boert, ondanks zijn verslechterende gezondheid, stug door met hulp van zijn broer. ‘De laatste boer van Euvelgunne’ is een sober portret van een boer die tegen de verdrukking van de stad in heeft voortgezet wat hij als zijn familieplicht zag.

Erepenning 
De film is gemaakt door Tom Tieman in samenwerking met Stichting Groninger Videolandschap. De prèmiere vond plaats op zondag 15 januari j.l in het Groninger Forum. Na afloop kreeg Boer Dijkhuis de Erepenning van de stad Groningen uitgereikt wegens zijn inspanningen om dit uniek stukje Groningen voor de toekomst te behouden. Op zaterdag 21 januari is de film in het Groninger Forum te zien om 13.00 en om 16.15 uur.

Regie: Tom Tieman | Nederland | 2016 | 45 minuten | Gronings / Nederlands gesproken, Nederlands ondertiteld | Met: Thies Dijkhuis