Op de huid
(BOS) Het meest opvallend aan de film ‘Une vie’ van Stéphane Brizé is het beeldformaat. Dat is bijna vierkant, zoals we dat kennen uit de periode van de stomme film waar geen hedendaags bioscoopdoek meer op ingesteld is. Dat bleek ook tijdens de vertoning in ‘Images’ in Groningen, waar het zwarte kader links en rechts noodgedwongen ontbrak zodat het beeld niet mooi scherp was begrensd. Gelukkig had Brizé de bedoeling om ons als kijkers zo dicht mogelijk op de huid van de scène en de personages te drukken. Zozeer zelfs dat je als het ware wordt opgenomen in de intimiteit tussen de personages, bij het kussen, het vrijen, het ruzie maken. Waardoor bijvoorbeeld de verbale agressie van Julien, de echtgenoot van Jeanne, tegen zijn vrouw ook bij ons hard aankomt. Alsof niet alleen Jeanne maar ook wij midden in een storm van onbeheersbare woede terecht zijn gekomen. Zoals we ook bijna de huid van Julien en Jeanne voelen, zo close beweegt de camera zich langs hun gezichten als Jeanne door Julien in een uitgesponnen scène wordt ‘genomen’. We zien en ervaren de angst en onzekerheid van Jeanne of ze dit wel fijn moet vinden of dat het een fysieke inbreuk op haar onervaren persoon is.
‘Une vie’ is een filmadaptatie van de roman ‘Une vie ou l’humble vérité’ (Een leven of een schamele waarheid) uit 1883 van de Franse schrijver Guy de Maupassant wiens oeuvre, los van een hoeveelheid scabreuze verhalen, uit naturalistische romans over vrouwenlevens bestaat. ‘Une vie’ beschrijft dertig jaar van het leven van Jeanne (Judith Chemla) en speelt zich af aan de Normandische kust waar de natuur een grote rol speelt, wat in de film sfeervol wordt uitgebeeld in lange shots van de zee waar Jeanne urenlang naar kan zitten kijken.
Jeanne is een wat kinderlijke, naïeve vrouw, deels grootgebracht in een klooster. Ze heeft als koppig persoon geduldige, meegaande ouders. Julien (Swann Arlaud) is een onbetrouwbare losbol, uit op de familiebezittingen van Jeanne. Hij bezwangert dienstmeisje Rosalie al voordat hij met Jeanne feitelijk getrouwd is en blijft Jeanne bedriegen. Van liefde voor haar is al gauw weinig sprake.
Rosalie is met Jeanne opgegroeid, ze zijn beide even oud en beschouwen elkaar bijna als vriendinnen. Dat Rosalie een dochtertje van Julien krijgt – Jeanne zal niet veel later van een zoontje bevallen – is dan ook een grote schok. Ook voor de familie, ook voor de kerk die een grote rol speelt in hun levens. De waarheid waar het in de oorspronkelijke titel om gaat, heeft in de ogen van de fanatieke priester bijna Oud-Testamentische proporties, maar blijkt slechts de schamele waarheid van het menselijk onvermogen te zijn. Als Julien ook nog met de vrouw van een bevriende familie in bed duikt, staat de waarheid zo hoog in het vaandel van de priester dat hij Jeanne min of meer dwingt om de bedrogen echtgenoot van het overspel op de hoogte te stellen. Het niet vertellen van de waarheid is immers een verraad aan God, de grootste zonde.
Wat Jeanne vreest, gebeurt. Het verandert haar leven volledig. Als de ouders zijn gestorven, keert Rosalie jaren later terug naar het landgoed waar Jeanne alleen en berooid woont.
‘La vie’ is een tamelijk larmoyante, typisch katholieke geschiedenis over onschuld, schuld en kleinmenselijke bekrompenheid die kenmerkend is voor de 19de-eeuwse romancultuur. In 1957 vond al een mooie, klassieke verfilming plaats door de Franse cineast Alexandre Astruc met Maria Schell in de rol van Jeanne. Stéphane Brizé stond echter een heel andere aanpak voor ogen. Hij dwingt ons met zijn benauwde beeldkader intieme getuigen te zijn, zodat de opgeslotenheid van Jeanne voelbaar wordt. Alsof wij toeschouwers zelf Jeanne zijn.
Door de trage verteltrant, de lang uitgesponnen scènes, de stiltes die er vallen, word je als het ware opgenomen in een ander tijdsverloop, een andere manier van voelen en denken, al is alles tegelijkertijd heel vertrouwd omdat verlangen, verlies, hoop en teleurstelling van alle tijden zijn. De flashbacks van Jeanne zijn herinneringen aan gelukkiger tijden en helpen haar het leven te overleven. Ze vloeien als het ware uit de actuele gebeurtenissen tevoorschijn. Soms zijn ze geluidloos om te benadrukken dat het inderdaad herinneringen aan gelukkige momenten zijn, die als tegenwicht dienen voor het ongelukkige leven van Jeanne.
Deze mooie, heel zorgvuldig opgebouwde en poëtische manier van vertellen door middel van beelden is een van de grootste kwaliteiten van ‘Une vie’.
Florence Pugh als Katherine in ‘Lady Macbeth’ van William Oldroy.
Collage van Antonia Rehnen.