(BOS) Een paar weken geleden bezochten we voor het eerst Museum Voorlinde in Wassenaar. Midden in zaal 3 van het splinternieuwe Museum Voorlinde struikelen we bijna over een hoop aarde. Pyke Koch hangt er ook, zijn Daphne uit 1948, een schilderij van een naakte vrouw die bezig is in een boom te veranderen. Het één is, als je er even over nadenkt, niet veel vreemder dan het andere. De hoop aarde, omgespitte kluiten, is gemaakt door de Italiaanse beeldhouwwer Massimo Bartolini (Cecina, 1962). Tijdens de Biënnale van Venetië in 2013 stortte hij enkele gangen in het Italiaanse paviljoen vol met brokken leisteen. Wij kennen in Nederland de Spaans-Nederlandse kunstenaar Laura Almarcegui die museumzalen vult met bergen puin. Het lijkt nergens over te gaan, maar als je het verhaal er achter kent, wordt het wel weer interessant.

Interessant daar in Venetië was bijvoorbeeld dat die brokken leisteen van Bartolini gewoon in brons gegoten waren. En vervolgens geschilderd in een leisteenkleur. Het was door die materiaalwisseling ineens kunst geworden, ook zonder dat je wist waarover het ging. Dat is op zich al een ontdekking bij jezelf, dat je merkt dat dat zo werkt.

Die Bartolini had er dus goed over nagedacht. En dat blijkt ook zo te zijn bij deze plak aarde. De bezoekers lopen er bijna zonder uitzondering onverschillig omheen. Wat moet je met aarde in een museum? Maar ook: wat moet je met een tot het Duitse fascisme bekeerde kunstenaar als Pyke Koch (1901-1991) die, vergeleken met al die enorme, abstracte, kleurige en confronterende eigentijdse kunst waar Museum Voorlinden vol mee staat, er ineens heel petiterig, kleurarm en saai bijhangt.
Dan daagt Bartolini tenminste uit om zijn werk misplaatst of belachelijk te vinden. Of juist heel origineel en veelzijdig. Een afgietsel van een brok aarde veelzijdig? Allereerst is het Italiaanse grond waar Bartolini een siliconenmal van heeft gemaakt zodat het in brons gegoten kon worden. De titel ‘Basemento’ kan slaan op een sokkel waar beelden op worden gezet, en dat, net zoals Rodin al deed, zelf een beeld is geworden. Een stuk Italië zomaar op de vloer van een Nederlands museum. Als je de moeite neemt op je knieën te gaan zitten en langs het object kijkt, is het of je een berglandschap ziet. De aarde, de bron van het leven, het rijk van de Onderwereld. Daar hebben kunstenaars al eeuwen wat mee. Het is even weggeweest, zulke verhalende verwijzingen, maar het is weer terug. Alleen in een andere vorm.

‘Full Moon’ Eersrte collectiepresentatie Museum Voorlinden in Wassenaar. Open: elke dag 11-17 uur. T/m 26 maart. www.voorlinden.nl

Deze tekst verscheen eerder als ‘Visualia’ in het Dagblad van het Noorden.